«شب قدر است و طی شد نامه هجر/ سلام هی‌حتی‌مطلع‌الفجر» شاید هیچ کس مثل حافظ به این خوبی شب قدر را تعریف نکرده باشد؛ «طی شدن نامه هجر» سر آمدن زمان دوری. می‌گویند برای بنی‌آدم همیشه فرصت راز و نیاز با خدا هست، اما بعضی وقت‌ها انگار قرار است، صدای ما شنیدنی‌تر شود..

قرار است حجاب‌های این هفت پرده آسمان کنار بروند تا ما بی‌واسطه‌تر با او سخن بگوییم. تا هر چه دیوار مجازی است، در دلمان پایین بریزیم و فریاد بکشیم: «الغوث، الغوث، خلصنا من النار یارب!» تا صدای استغاثه‌مان را بشنود و ما صدای لبیکش را با همه قلبمان حس کنیم.

می‌گویند قدر در لغت به معنای اندازه و اندازه‌گیری است، اما معنای اصطلاحی قدر را ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن دانسته‌اند. شب قدر شبی است که همه مقدرات تقدیر می‌شود و قالب معین و اندازه خاص هر پدیده، روشن و اندازه‌گیری می‌شود. شبی که سرنوشت یک سال آدمی رقم می‌خورد. شاید به خاطر همین چیزهاست که خوابیدن را در شب قدر مذموم دانسته‌اند. شاید به خاطر همین است که تو باید بیدار بنشینی و اسماء مبارک او را دوره کنی تا بگویی که من با بیداری تمام، با خلوص قلب و درست در زمانی تقدیرم را پذیرفتم که داشتم نام مبارک تو را عاشقانه فریاد می‌زدم.طبق روایات ما شیعیان یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و به احتمال زیاد بیست‌و‌سوم ماه مبارک رمضان شب قدر دانسته شده است. در این شب که شب نزول قرآن نیز به شمار می‌آید عبادت فضیلت فراوان دارد و در نیکویی سرنوشت یک ساله بسیار موثر است. قرآن درباره این ماه می‌گوید: «شَه­رُ رَمَضانَ الَّذی اُن­زِلَ فیهِ ال­قُر­انَ»؛ «ماه [مبارک] رمضان ماهی است که در آن قرآن نازل شده است..» و سوره قدر به طور مشخص می‌فرماید: «اِنّا اَن­زَل­ناهُ فی لَیلَه`ِ ال­قَد­رِ»، «به حقیقت ما آن [قرآن] را در شب قدر فرود آوردیم.» در همین شب است که درهای بخشش الهی، به روی بندگان خدا باز می‌شود و این یکی از عاشقانه ترین وجوه شب قدر بین بندگان و خداوند است.

بهره نبردن از شب قدر، کابوسی است که پیامبر ختمی مرتبت و تمام بزرگان دین و ائمه اطهار نسبت به آن هشدار داده‌اند.

پیامبر گرامی اسلام در این باره فرموده‌اند: «نفرین بر کسی که به شب قدر برسد و زنده باشد، اما آمرزیده نشود.» با این حدیث نقش انسان در تعیین سرنوشت خود واضح‌تر شده و معلوم می‌شود که بدبختی و شقاوت مقدر در شب قدر نتیجه کار خود بندگان است.

درست 362 روز برای خوابیدن فرصت داریم. تنها همین سه شب است که می‌شود پرده خواب را درید و به نظاره عظمت پروردگار نشست. پروردگاری که در این شب منتظر نجوای عاشقانه توست. این فصل را با من بخوان، باقی... فسانه است.

طلوع خوب پاکی‌ها

 اعمال شب قدر را دو گونه است. اعمال مشترک و اعمال مخصوص. در مفاتیح‌الجنان درخصوص اعمال شب مشترک قدر آمده است: مقارن غروب آفتاب شب قدر باید غسل شود. سپس دو رکعت نماز اقامه شود، در هر رکعت بعد از حمد، 7 مرتبه سوره توحید خوانده شود. بعد از نماز 70 بار ذکر استغفرالله و اتوب الیه گفته شود. بعد از آن مراسم قرآن به سر گرفتن و خدا را به 14 مصوم سوگند دادن، آغاز می‌شود. زیارت امام حسین(ع)‌. احیای این شب‌ها و اقامه صد رکعت نماز به صورت دورکعتی دیگر اعمالی هستند که در این شب باید انجام شود. البته بهتر این است که در هر رکعت این نمازها بعد از حمد، 10 مرتبه سوره توحید خوانده شود. دعایی از امام زین‌العابدین علیه‌السلام که در مفاتیح‌الجنان آمده است. اللهم انی امسیت لک عبداً...، قرائت دعای جوشن کبیر، طلب آمرزش از خدای متعال و درخواست از خدا جهت رفع نیازهای دنیا و آخرت و سرانجام ذکر گفتن و صلوات بر محمد و آل محمد (ص)‌ نیز در فهرست این اعمال مشترک قرار می‌گیرند.

اما همان طور که گفتیم شب قدر اعمال مخصوصی هم دارد. به عنوان مثال اعمال مخصوص شب نوزدهم عبارتند از 100 بار ذکر استغفرالله ربی واتوب الیه، 100 بار ذکر اللهم لعن قتله` امیرالمومنین و دعای اللهم اجعل فیما تقضی و تقدر من الامر المحتوم... .

اما اعمال مخصوص شب بیست و یکم را دعای اللهم صل علی محمد وال محمد و اقسم لی حلما یسد عنی باب الجهل... لعن بر قاتل امیرالمومنین و زیارت حضرت علی علیه‌السلام دانسته‌اند. در مورد اعمال مخصوص شب بیست و سوم هم گفته‌اند که تلاوت سوره‌های عنکبوت و روم ثواب دارد، امام صادق علیه‌السلام در مورد تلاوت این دو سوره سفارش کرده است. خواندن 1000 مرتبه سوره قدر، خواندن و تکرار دعای اللهم کن لولیک حجه ابن الحسن... دعای اللهم امددلی فی عمری واوسع لی فی رزقی...، تلاوت قرآن کریم به هر مقدار که توانستی و دعاوی یا باطنا فی ظهوره یا ظاهرا فی بطونه.... در این شب بسیار ثواب دارد.

شب‌های خوب خدا

با ملاحظه آیات و روایات و دریافت‌ها و مشاهدات، اطمینان کامل پیدا می کنیم که شب قدر هیچ گونه منافاتی با اختیار انسان ندارد و یقینا، او در مقدرات و سرنوشتی که در شب قدر برایش رقم می‌خورد، موثر است؛ حتی می شود گفت که نقش اصلی را به خود انسان سپرده‌اند تا آنچه بخواهد برای فردا رقم بزند. به خاطر همین بیداری در شب قدر و پاس داشتن این شب با دعا و نیایش اینقدر سفارش شده و تلف کردن و از دست دادن آن از طرف بزرگان دین، مورد نکوهش بسیار قرار گرفته است. چون انسان با شب‌زنده‌داری این شب بزرگ، در تعیین سرنوشت خویش دخالت می‌کند و با استغاثه به درگاه خداوند و اصرار به بخشش گناهانش تقدیر دیگری برای خود رقم می‌زند. چنین است که مساله اختیار در شب قدر با ظرافتی عجیب به هم پیوند می‌خورد، تا انسان همچنان تصمیم‌گیرنده سرشت و سرنوشت خود باشد و راه زندگی‌اش را خود انتخاب کند. خداوند به واسطه این شب انسان را نه موجودی مقهور که بنده‌ای قادر می‌سازد که با انجام دادن اعمال این شب و دعا کردن می‌تواند تاثیر شگرفی روی سرنوشت خود داشته باشد. از پیامبر اسلام نقل شده که فرموده‌اند: «فقط دعاست که تقدیر و سرنوشت‌ها را دگرگون می‌کند و تنها نیکی است که مایه افزایش عمر می‌گردد.» هیچ کلامی به این خوبی نمی‌تواند مساله اختیار در شب قدر و لزوم دعا و نیایش را در این شب عزیز روشن کند. شبی سرنوشت‌ساز که فقط یک بار در سال تکرار می‌شود و مانند آن هیچ شبی نیست.

رجعت عاشقانه‌

اما شب قدر برای ما شیعیان فقط شب قدر نیست. در این شب‌ها ما داغی بر دل داریم که سوز آن باعث می‌شود ما عاشقانه‌تر نام خدا را فریاد بزنیم و یاد کسی را چون چراغی در دل روشن نگه داریم که هر شب زندگی‌اش چون شب قدر پربار و سرشار از معنویت است. سه شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست‌و‌سوم ماه رمضان مصادف است با ضربت خوردن و سپس شهادت امام اول شیعیان، حضرت امیرالمومنین علی علیه‌السلام. مردانه مردی که گرچه تمام نجواهای عاشقانه و غریبانه‌اش را در گوش چاه زمزمه می‌کرد، اما صلابت آن نیایش‌ها سینه به سینه به شیعیانش رسیده است تا آنها در شب‌هایی چنین عزیز به او اقتدا کنند. در این شب‌ها شیعیان با مرور ظلمی که بر علی(ع)‌ رفت و جهالتی که باعث شهادت او شد، چشمی خون و چشمی اشک، مظلومیت او را دوره می‌کنند تا بهتر بفهمند که آن شیر خدا چرا هنگام ضربت خوردن زیر لب گفت: «به خدای کعبه که رستگار شدم.» پیروان او می‌دانند که شانه‌های هیچ کس جز خود علی تحمل کشیدن آن همه بار درد و رنج را ندارد. تیغ در چشم و استخوان در گلو، ایستادن و برای نجات و صلاح امت رسول خدا با همه وجود جنگیدن کاری بود که تنها از عهده علی علیه‌السلام برمی‌آمد و بس. سر فرود نیاوردن در برابر جهالت، خودخواهی، طمع، حرص و خون جگر خوردن از دست کسانی که دین رسول خدا را به نفع خود و تبار خود تفسیر می‌کردند و برای چرک و کثافت مال دنیا، می‌خواستند دامن قدسی دین خدا را آلوده سازند و هرگز نتوانستند، کاری بود که تنها امیرالمومنین علی علیه‌السلام از پس آن برمی‌آمد. به راستی اگر علی نبود چه می‌شد؟ هیچ با خودتان فکر کرده‌اید؟ در شب‌های قدر، وقتی در کنار دعا و نیایش، نام مبارک او را زیر لب زمزمه می‌کنید و در دل از خدا می‌خواهید که به شما توان دهد تا بتوانید در زندگی‌تان به او اقتدا کنید به این پرسش نیز بیندیشید. در این شب‌ها، بزرگترین آرزوی شیعیان راستین امام علی علیه‌السلام این است که لااقل ذره‌ای، شمه‌ای، لحظه‌ای مانند او باشند. علی بودن، اما کار دشواری است. کار دشواری که فقط علی می‌تواند آن را انجام دهد.

توی این شبهای عزیز ما را از دعای خیرتان بی نصیب نگذارید.

التماس دعا

یا علی...